ΠΛΗΡΕΣ ΕΡΓΟ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ (ΛΥΣΙΑΣ) ΜΕ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ & ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΔΙΔΑΚΤΩΝ ΜΕ ΠΛΗΡΗ ΣΥΝΤΑΞΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ & ΜΕ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ -ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ (ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ) : ΕΚΔΟΣΕΙΣ “ΓΡΗΓΟΡΗ”-Δημήτρης Νάτσης [Β΄ ΕΚΔΟΣΗ]

Οι τελευταίες αλλαγές του Υπουργείου στο διδαγμένο και αδίδακτο κείμενο στις 4/9/21 ΦΕΚ 4134, συμπεριλαμβανομένης και της Τράπεζας θεμάτων, βρήκε τις εκδόσεις “Γρηγόρη” και τον Δημήτρη Νάτση έτοιμους για την Β΄ και Γ΄ Λυκείου.

Εκδόθηκε ο Λυσίας υπέρ Μαντιθέου-Β΄ έκδοση, 420 σελίδων, εμπεριέχοντας ό,τι χρειάζεται ένας εκπαιδευτικός και οι μαθητές του, δηλαδή μετάφραση, ετυμολογικά σχόλια, πραγματολογικά, ερμηνευτικά, επιχειρηματολογία, ηθοποιία, παθοποιία και ασκήσεις ερμηνευτικές και λεξιλογικές. Εμπεριέχει, επίσης, προσαρμοσμένα κριτήρια με τράπεζα θεμάτων, προσαρμοσμένα κριτήρια και με την παλαιά τράπεζα θεμάτων και κριτήρια αυτούσια προσομοίωσης. 

Παράλληλα εκδόθηκε και η θεματογραφία αδιδάκτων κειμένων Α΄ τόμος & Β΄ τόμος-Β΄& Γ΄ έκδοση, εμπεριέχοντας ακριβώς την στοχοθεσία του υπουργείου στην δομή και στα θέματα, σύνολο 660 σελίδων και 510 αντίστοιχα, 253 κειμένων. Εμπεριέχει  πλήρη σύνταξη και πλήρη μετάφραση, ασκήσεις ποικίλες γραμματικής και συντακτικού. Επίσης, περιέχει όλα τα θέματα των πανελλαδικών, έγκαιρα και επαναληπτικών, ημερησίων και νυκτερινών λυκείων από το 2000 ως το 2021 προσαρμοσμένα στο νέο σύστημα, αλλά και αυτούσια κριτήρια προσομοίωσης. 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ  Β΄ ΕΚΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΛΥΣΙΑ

        Πολλές φορές έχει τύχει να συζητήσω με μαθητές ή άλλης ειδικότητας συναδέλφους ή ακόμη και με φιλολόγους και να ακούσω το τετριμμένο “ο Λυσίας είναι εύκολος συγγραφέας…”.

Τις απόψεις αυτές μπορώ να τίς αποδεχτώ από ανθρώπους, οι οποίοι δεν εντρυφούν επί της Ελληνικής Γλώσσας. Εντυπωσιάζομαι, όμως, όταν αυτά τά ακούω από φιλολόγους, ίσως διότι στο μυαλό μου έρχονται λόγοι του Λυσία, όπως για παράδειγμα οι λόγοι “Δήμου Καταλύσεως Ἀπολογία” ή “περὶ Πολιτείας” ή “περὶ τοῦ Τραύματος” ή “κατὰ Ἀλκιβιάδου Β”, κ.λ.π., επί των οποίων έχω ασχοληθεί και έχω δυσκολευτεί στην επεξεργασία κατά την σύνταξη ή μετάφραση. Συνήθως, πράγμα που έχω  αναφέρει και ως ομιλητής σε σεμινάρια ή σε μαθητές, εύκολοι και δύσκολοι συγγραφείς δεν υπάρχουν. Υπάρχουν πιο εύληπτα ή πιο δύσληπτα κείμενα σε κάθε συγγραφέα.

Κανείς δεν μπορεί να διεκδικήσει πρωτεία ή δάφνες στην επεξεργασία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Με ταπεινότητα μόνο μπορεί κάποιος να προσεγγίσει την ιερότητα της ελληνικής γλώσσας, ιδίως όσον αφορά τις πρωταρχικές μορφές της. Έχω δει και συνεργαστεί με φιλολόγους, οι οποίοι εξειδικεύονται στην λογοτεχνία, έχουν τιμηθεί για συγγραφικές δραστηριότητες επί θεατρικών έργων, τα οποία τρέφουν την εκτίμησή μου, αλλά αυτό δεν είναι πανάκεια και δεν απελευθερώνει τις ευθύνες εκάστου στην ενασχόληση με τα αρχαία κείμενα.        Δεν δηλώνω αυθεντία, αντιθέτως προσπαθώ πάντα με ταπεινότητα να προσεγγίσω την δομή και την ψυχολογία ενός αρχαίου κειμένου.

Στο βιβλίο αυτό, το οποίο δεν είναι θεματογραφία, οπότε δεν προσεγγίστηκε ο λόγος του Λυσία συντακτικά και γραμματικά, προσπάθησα να εγκλιματίσω τον μαθητή ή και τον καθηγητή στην νέα δομή και στοχοθεσία κυρίως της Τράπεζας θεμάτων και κυρίως του προτύπου των πανελληνίων στο αποκαλούμενο “διδαγμένο κείμενο” των αρχαίων ελληνικών.

Βάσει αυτών θα πρέπει να τονιστούν οι ανάγκες του μαθήματος, όπως αυτές στο τέλος θα ζητηθούν, όταν ο υποψήφιος θα κληθεί να ανταποκριθεί στις πανελλήνιες εξετάσεις ή στις εξετάσεις της Β’ Λυκείου με την Τράπεζα θεμάτων.

Στο διδαγμένο, λοιπόν, κείμενο ο μαθητής θα πρέπει να καλλιεργήσει δεδομένα μέσα στον ορισμένο χρόνο των δύο σχολικών ετών τις γνώσεις επί της μετάφρασης και της εισαγωγής.

Μετά θα πρέπει να καλλιεργήσει αφενός την κριτική του ικανότητα στις λεξιλογικές ασκήσεις, είτε αυτές είναι ασκήσεις επί ομόρριζων λέξεων είτε ασκήσεις επί νεοελληνικά συγγενών λέξεων προς τα αρχαία λήμματα είτε ασκήσεις επί συνωνύμων και αντωνύμων προς αυτά τα αρχαία λήμματα είτε ασκήσεις επί της κατανόησης στην διαφοροποίηση των αρχαίων λημμάτων ως προς το σημαινόμενο στα νέα ελληνικά.

Αφετέρου θα πρέπει να καλλιεργήσει την κριτική του ικανότητα στις απαντήσεις επί των ερμηνευτικών ερωτήσεων. Εδώ χρειάζεται να επίμεινουμε περισσότερο. Οι απαντήσεις επί των ερμηνευτικών ερωτήσεων είναι αρκετά απαιτητικές. Οι μαθητές επιβάλλεται να ξεχάσουν τις τετριμμένες απαντήσεις που έδιναν ως την Α’ Λυκείου στα αρχαία ελληνικά, οι οποίες απλώς περιορίζονταν στην ορθότητά τους και στην συμπύκνωσή τους σε 1-2 παραγράφους. Οι απαντήσεις, πλέον, θα πρέπει να έχουν βαρύτητα και ποσοτικά, δηλαδή να αναπτύσσονται σε minimum δύο παραγράφους, αλλά βαρύτητα και ποιοτικά, δηλαδή να αξιοποιούνται όλες οι γνώσεις που θα έχουν αποκτήσει επί της προκείμενης ερώτησης που θα τίθεται. Όλα αυτά, βέβαια, απαιτούν γνώσεις επί εκάστης παραγράφου του λόγου, γνώσεις επί του συγγραφέα, αλλά και γνώσεις επί της δεδομένης κοινωνικής κατάστασης στην αρχαία Αθήνα. Έτσι, εφόσον καλλιεργήσει αυτήν την ικανότητα θα μπορεί να ανταπεξέλθει και στην συσχέτιση με το παράλληλο κείμενο.

Και ποτέ δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι σε κάθε ερώτηση υπάρχουν πάντα δεδομένα προς αξιοποίηση.

Προσπάθειά μου, λοιπόν, είναι να θέσω όλα τα δεδομένα που απαιτούνται, όπως τά περιέγραψα, αλλά και να δομήσω το βιβλίο με τρόπο που να αποκτά συνοχή και συνεκτικότητα. Παράλληλα, προσέθεσα κριτήρια με θέματα της νέας τράπεζας θεμάτων και απαντήσεις, ώστε να δώσω προτάσεις για τον τρόπο επεξεργασίας της. Επίσης, προσέθεσα θέματα και από την παλαιά τράπεζα θεμάτων, προσαρμοσμένα στο νέο σύστημα, και κάποια δικά μου προτεινόμενα, όλα με απαντήσεις κατά υποδειγματικό τρόπο, όπως θα απαιτηθούν στις πανελλήνιες εξετάσεις, αλλά και θέματα πανελληνιών, προσαρμοσμένα στο νέο σύστημα απαντημένα, όταν και η Β’ Λυκείου εξεταζόταν πανελλαδικά.

Επίσης προσπάθησα στην συνοχή και συνεκτικότητα του βιβλίου το υπόβαθρο να παραμένει το άψογο ταλέντο του Λυσία ως λογογράφου στην προσαρμογή του λόγου του προς τον έκαστο πελάτη του, εδώ του Μαντιθέου, λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψιν ο Λυσίας την ψυχολογία του αθηναϊκού ακροατηρίου.

Τέλος θα κάνω μία αναφορά-υπόδειξη ως προς την γλώσσα και το μάθημα των αρχαίων. Είναι κατ’ εμέ τελείως εσφαλμένη η διάκριση της γλώσσας μας σε αρχαία και νέα ελληνική. Πρόκειται για την ίδια γλώσσα που εξελίσσεται επί πάμπολλους αιώνες, η οποία απλώς διαφοροποιείται. Αυτό, σε βάθος, σημαίνει ότι ένας μαθητής ή ακόμη και φιλόλογος θα πρέπει να εξασκείται και στα αρχαία κείμενα και στα νεοελληνικά κείμενα, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί επάξια στις απαιτήσεις της γλώσσας μας.

                           Νάτσης Δημήτρης                                                                                                                                    Χολαργός   19/12/2021     

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Β΄ ΕΚΔΟΣΗΣ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑΣ

          Τά ἀρχαῖα ἑλληνικά ὡς μάθημα δυσκολεύει τούς μαθητές, τούς φοιτητές τῶν φιλοσοφικῶν σχολῶν, ἀλλά καί τούς φιλολόγους καθηγητές, οἱ ὁποῖοι προβαίνουν στό ἐγχείρημα τῆς συντακτικῆς, γραμματικῆς, ἑρμηνευτικῆς ἀνάλυσης ἑνός ἀποσπάσματος ἀρχαίου κειμένου. Ἡ δυσκολία αὐτή, κατ’ ἐμέ, ὀφείλεται σέ πλῆθος παραγόντων :  Πρωτίστως στήν ἐξέλιξη τῆς γλώσσας μας μέσα στούς αἰῶνες, ἡ ὁποία διαφοροποιεῖται στήν μορφή της εἴτε πρός τό σημαῖνον εἴτε πρός τό σημαινόμενον. Δευτερευόντως στίς προτεραιότητες πού δίνει ἡ σύγχρονη κοινωνία μας καί οἱ ὁποῖες σχετίζονται μέ τήν βιομέριμνα, τήν ἀπόκτηση ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἀλλά καί τήν ἐπιστημονική-τεχνολογική κατάρτιση τῶν ἀνθρώπων. Τέλος, σίγουρα ὀφείλεται στήν ἀδιαφορία, στήν ἄγνοια καί ἀπαιδευσία τῶν πολιτικῶν ἡγεσιῶν τῆς χώρας μας, ἐδῶ καί πάρα πολλές δεκαετίες, οἱ ὁποῖες ἀφενός θεώρησαν τήν γλῶσσά μας ὑποβαθμισμένο προϊόν, ἀφετέρου διέκριναν, πρᾶγμα πού ὀμολογήθηκε προσφάτως ἀπό Ὑπουργό Παιδείας (2016), τήν ἑλληνική γλῶσσα σέ ἀρχαία καί νέα· ἡ γλῶσσά μας, ὅμως, εἶναι μία καί ἑνιαία, ἡ ὁποία διατηρεῖται διαρκῶς ὅμοια, εἶναι φορέας τῆς παράδοσής μας, ἀλλά καί φορέας πολλῶν ἐπιτευγμάτων ἐπί τῶν ὁποίων στηρίζεται μέχρι τώρα ὁ δυτικός πολιτισμός.

Ἄν λάβουμε ὑπ’ ὄψιν ὅτι ὁ δυτικός πολιτισμός καί οἱ χῶρες πού τόν πρεσβεύουν διατηροῦν ἀκέραια τήν γλῶσσά μας, χωρίς π.χ. νά καταργοῦν τήν δασεῖα, πραγματικά μᾶς φαίνεται ἀξιοπερίεργος καί διαβλητικὸς τοῦ ἑλληνισμοῦ ὁ δῆθεν νεωτερισμός τοῦ 1982 γιά κατάργηση τοῦ πολυτονικοῦ, ὁ ὁποῖος ἐπί τῆς οὐσίας εἶναι ἕνας μηδενισμός, διότι, ἄν τό σκεφτοῦμε λίγο βαθύτερα, τότε μέ τήν ἴδια λογική πρέπει νά κατακρεμνίσουμε καί τήν Ἀκρόπολη ὡς κάτι ἀπαρχαιωμένο πού δέν ἔχει θέση στήν σύγχρονη κοινωνία.

Στό βιβλίο αὐτό ὁ ἀναγνώστης-μελετητής θά βρεῖ προτεινόμενα θέματα στό ἀδίδακτο κείμενο γιά τούς μαθητές τῆς Β’ καί Γ’ Λυκείου ἤ φοιτητές φιλοσοφικῶν σχολῶν, τά ὁποῖα διαμορφώθηκαν καί συντάχθηκαν βάσει τοῦ νέου τυπικοῦ τῶν πανελλαδικῶν, κατά τό ὁποῖο δίνεται ἕνα εἰσαγωγικό σημείωμα γιά τό περιεχόμενο τοῦ ἀρχαίου κειμένου καί μία νοηματική ἐρώτηση [64 κείμενα στό σύνολο].

Ἐπίσης, θά βρεῖ στά κείμενα μία πλήρη μετάφραση καί ἀνάλυση φαινομένων συντακτικῶν, λεξιλογικῶν καί γραμματικῶν, μέ παραδείγματα ἄλλων κειμένων τοῦ ἀρχαίου λόγου πρός ἐπίρρωση τῆς θέσης μου.

Θά βρεῖ, ἐπίσης, ἀδίδακτα κείμενα τῆς τράπεζας θεμάτων τοῦ 2021-22 προσαρμοσμένα σέ κριτήρια ἀξιολόγησης πανελλαδικῶν ἐξετάσεων.

Παράλληλα, ἔγινε προσπάθεια νά ἀπαντηθοῦν ὅλα τά θέματα τῶν πανελλαδικῶν στά ἀρχαῖα, ὅσον ἀφορᾶ τό ἀδίδακτο κείμενο, ἀπό τό 1999 ὡς καί σήμερα, πού ἀφοροῦν τήν Β’ Λυκείου (ὅταν καί αὐτή ἐξεταζόταν) [10 κείμενα στό σύνολο] καί τήν Γ’ Λυκείου [43 κείμενα στό σύνολο], ἀλλά καί τῶν ἑσπερινῶν Λυκείων [16 κείμενα στό σύνολο]. Στά θέματα αὐτά συμπεριέλαβα καί τῶν ἐγκαίρων πανελλαδικῶν, ἀλλά καί τῶν ἐπαναληπτικῶν πανελλαδικῶν, τά ὁποῖα δυσκολεύουν ἀρκετά τούς μαθητές καί καθηγητές-φροντιστές.

          Ὅλα τά θέματα τῶν πανελλαδικῶν, ἔγκαιρα ἤ ἐπαναληπτικά πρίν τό 2018 τά προσάρμοσα στό νέο σύστημα ἐξετάσεων, κατά τό ὁποῖο ὑπάρχει εἰσαγωγικό σημείωμα καί νοηματική ἐρώτηση καί πλήρης μετάφραση.

Παράλληλα ἀναδιαμόρφωσα στήν Β΄ ἔκδοση τίς μονάδες ὅσον ἀφορᾶ τήν μετάφραση στά κείμενα τῆς Β΄ Λυκείου.

Στό τέλος θά βρεῖ κείμενα [10] μέ πλήρη μετάφραση καί νοηματική ἐρώτηση, χωρίς σύνταξη καί ἀσκήσεις, ὥστε νά τά διαμορφώσει ὁ ἐκπαιδευτικός κατά τό δοκοῦν.

Οἱ ἀπαντήσεις ὅλων τῶν κειμένων, εἴτε στήν μετάφραση εἴτε στό συντακτικό εἴτε στήν γραμματική, στηρίχθηκαν σέ δύο πυλῶνες : Ἀφενὸς στήν εὐστοχία καί μονομερῆ ἀπάντηση, καθόσον σέ ἕνα ἐρώτημα, π.χ. συντακτικό ἤ γραμματικό, μόνο μία θεωρεῖται ἡ ὀρθή, ἀκόμη καί ἄν μία λέξη συντακτικά μπορεῖ νά καλύπτει καί δύο θέσεις στό κείμενο (πρᾶγμα εὔλογο). Ἀφετέρου οἱ ἀπαντήσεις δίνονται, ὅπως ἁρμόζει σέ ἕναν μελετητή, δηλαδή βάσει παράλληλων φαινομένων στήν ἀρχαία γλῶσσα πρός ἐπίρρωση τῆς ὅποιας θέσης μου, τά ὁποῖα παρουσιάζω σέ ἀντιστοιχία, πρᾶγμα πού ἔκαναν οἱ φιλόλογοι τοῦ προηγούμενου αἰῶνα, ὅπως ὁ Ἀριστοτέλης Μίσιος, ὁ Γεώργιος Μιστριώτης, ὁ Κωνσταντῖνος Γεωργούλης, ὁ Γεώργιος Καρατσώλης, ὁ Λυσίας Κουμανταράκης, ὁ Χρίστος Θεοδωράτος, ὁ Νεόφυτος Βάμβας, καί ἄλλοι πολλοί.

Τέλος, θέλω θερμά νά εὐχαριστήσω τήν ἀνεκτίμητη συμβολή  τοῦ κύριου Νίκου Γεωργαντζόγλου, ἐλλογιμοτάτου πρώην καθηγητή μου στό Ε.Κ.Π.Α. γιά τήν κριτική ἀνάγνωση πού ἔκανε στό πόνημά μου αὐτό.

                        Νάτσης Δημήτρης                                                                                                                               Χολαργός  29/01/2022

Το φιλολογικό σχολείο εξασφάλισε έκπτωση 20% στην αγορά κάθε βιβλίου & 30% στην αγορά όλου του πακέτου για όσους καλέσουν τηλεφωνικά τον συγγραφέα ή τους συνεργάτες του στα τηλέφωνα : 6956606596, 2104945323 ή στο email : natsisd@gmail.com ή στο facebook : Δημήτρης Νάτσης