ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ – I ΤΟΜΟΣ : ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ – Θουκυδίδης, Ξενοφῶν, Ἀρριανός, Πλούταρχος καὶ Διόδωρος Σικελιώτης & Τράπεζα θεμάτων & Πανελληνίων

Περιγραφή

Παρουσιάζουμε το πρώτο βιβλίο που εκδίδουμε, έντυπο, ως εκδοτικός οίκος. Ένα αρκετά εξειδικευμένο βιβλίο, μία Θεματογραφία αρχαίων Ελληνικών του συνεργάτη μας Δημητρίου Νάτση, με ιστορικά κείμενα, περιέχοντας πλήρη σύνταξη και μετάφραση και με ασκήσεις για να γίνουν κριτήρια προσομοίωσης. Παράλληλα όλα τα ιστορικά κείμενα της τράπεζας θεμάτων και των πανελλαδικών ως και φέτος (2023).

Πρόλογος βιβλίου

Αὐτή ἡ θεματογραφία εἶναι ὁ I τόμος μίας νέας σειράς, ἡ ὁποία φιλοδοξοῦσα ἀρκετά ἔτη νά ἐκδοθεῖ, ἀλλά ἦταν περιορισμένος ὁ διαθέσιμος χρόνος. Μέ τήν παροῦσα σειρά θέλω νά καταδείξω τό ποικίλες καί πολύτρόπο τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ λόγου, ὁ ὁποῖος ἐπί τῆς ἀττικῆς διάλέκτου συνεχίζεται γιά πολλούς αἰῶνες μετά τήν κλασική περίοδο. Ὁ παρών τόμος ἀφορᾶ ἱστορικά κείμενα καί στηρίζεται κυρίως σέ δημηγορίες τοῦ Θουκυδίδου καί Ξενοφῶντος, ἀλλά καί σέ ἁφήγηματικά μέρη τοῦ Ξενοφῶντος καί Ἀρριανοῦ, ὅπως περιέχει καί ὅλα τά ἱστορικά θέματα τῶν πανελλαδικῶν καί τῆς τράπεζας θεμάτων, Β΄ & Γ΄ Λυκείου, ἀπό τό 1999 ὡς σήμερα, προσαρμοσμένα στό παρόν σύστημα.

Ἀπό πληροφορίες πολύ παλαιῶν φιλολόγων, οἱ ὁποῖοι ἔδιναν πανελλαδικές στά Ἀρχαία μόνο Ἀδίδακτο καθ’ ὑπαγόρευση, εἶχα μάθει πώς ὑπῆρχε κάτι σάν ἄγραφος –ἴσως καί γραπτός– νόμος, ὁ ὁποῖος ἀπαγόρευε δημηγορίες στίς πανελλαδικές. Βέβαια, τώρα πιά, ζοῦμε σέ ἄλλη περίοδο κατά τήν ὁποία κατά γένος ἡ γλῶσσα καί κατ’ εἶδος τά ἀρχαία ἑλληνικά ἔχουν παραγκωνιστεῖ, δέν ἑλκύουν, διότι ἡ βαρύτητα ἔχει πέσει ἀλλοῦ καί παγκοσμίως καί στόν τόπο μας. Τά ἔχω ἀναφέρει σέ ἄλλους προλόγους, ἑπομένως δέν θά ἐπαναληφθῶ.

Πόσοι ἄνθρωποι παγκοσμίως καί δή στόν τόπο μας δέν ἔχουν διαβάσει τήν μετάφραση ἀπό τόν διάλογο Ἀθηναίων – Μηλιῶν στόν Θουκυδίδη, τίς δημηγορίες τοῦ Νικία καί Ἀλκιβιάδη πρίν τήν σικελική ἐκστρατεία στόν Θουκυδίδη, ὥστε νά κατανοήσουν ἱστόρικά τήν ἔννοια τοῦ ἰμπεριαλισμοῦ ἤ τήν φύση τοῦ ἐγκρατῆ καί τοῦ ἀνερμάτιστου; Ἤ πόσοι δέν ἔχουν μελετήσει τόν λόγο-κατηγορία τοῦ Κριτία πρός τόν Θηραμένη καί τήν ἀπολογία τοῦ Θηραμένη, ὥστε νά σκιαγραφήσουν τήν ἔννοια τοῦ τυράννου; Πόσοι δέν πρόσπάθησαν νά μελετήσουν τήν ἀνδρεία προσωπικότητα τοῦ Ἀγησιλάου καί Θρασύβουλου ἤ πόσοι ἀγνοοῦν τήν πυγμή, τό δίκαιο καί τήν ἀξιοπρέπεια στήν προσωπικότητα τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου;

Εἶναι θεμιτό νά μελετᾶ κανείς αὐτά ἀπό βιβλία ἤ ἀπό περιλήψεις, ὄχι ὅμως ἀπό ὅποια πηγή καί σίγουρα ὄχι σέ τυχαία ἀναζήτηση στήν google. Ὡστόσο εἶναι μαγευτικό καί συγκροτεῖ στέρεα γνώση καί ἄποψη γιά ἕναν φιλόλογο νά τά μελετᾶ ἀπό τό ἀρχαῖο κείμενο.

Θά καταθέσω κάποιες ἀπόψεις ἀπό ἐμπειρίες μου. Μέ λυπεῖ νά βλέπω συναδέλφους νά προσπαθοῦν νά ἀποκτήσουν ὅποιο πτυχίο ὑπάρχει, ἁπλῶς καί μόνο γιά νά ἔχουν πρόσβαση στό Δημόσιο σχολεῖο. Σέ αὐτό φταίει καί τό Ὑπουργεῖο μέ τίς προϋποθέσεις πού θέτει. Οἱ γνώσεις συναδέλφων, δημοσίας ἤ ἰδιωτικῆς ἐκπαίδευσης, περιορίζονται σέ τετριμμένα δεδομένα, σέ τμήματα κειμένων συγγραφέων μόνο ἐντός τῆς διδακτέας ὕλης –καί σίγουρα ὄχι σέ βάθος. Δέν τίθεται ἐνδιαφέρον νά διαβάσουν Παπαδιαμάντη, Μυριβήλη, νά μεταφράσουν ἀρχαία κείμενα, κ.ο.κ. Ποιά ἡ φιλολογική ταυτότητα; Ἤ συναδέλφους, οἱ ὁποῖοι μόλις ἤ προσφάτως πῆραν πτυχίο καί διατείνονται πώς μποροῦν νά κάνουν ΟΛΑ τά μαθήματα στήν Γ΄ Λυκείου! Καί τό κάνουν… Δέν εἶναι ἐπίκριση, ἀλλά θεωρῶ πώς στόν ὠκεανό τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καί τοῦ κλασικού πνεύματος, «ὅσο καί νά κολυμπᾶς, δέν θά φτάσεις πουθενά… Πάντα θά γνωρίζεις νέους τόπους».

Μία ἀκόμη ἀνάμνηση-ἐμπειρία.
Ἤμουν 29 ἐτῶν καί προσπάθησα νά ἐπεξεργαστῶ συντάκτικά-μεταφραστικά τόν διάλογο Ἀθηναίων – Μηλιῶν. Εἰλικρινά μοῦ ἦταν ἀδύνατον. Βιβλιογραφία, ὅπως πάντα, ἀρκετή καί πολύ παλαιά, ἀλλά δυσκολευόμουν. Τό ἐγκαταλείπω. Προσεγγίζω ἐκ νέου, μετά ἀπό δύο ἔτη, τόν διάλογο αὐτόν καί μέ πεῖσμα ὁλοκληρώνω. Ποιά θεματογραφία ἔχει ἐντάξει κείμενα ἀπό αὐτό τό τμῆμα τοῦ ἔργου ἤ ἄλλες δύσκολες δημηγορίες τοῦ Θουκυδίδου; Δέν μοῦ ἔρχεται καμία στόν νου, τοὐλάχιστον μέ πλήρη μετάφραση καί πλήρη σύνταξη καί γλωσσικά σχόλια.

Κλείνοντας νά ἐπισημάνω τά ἑξῆς. Στόν τόμο αὐτόν, ὅπως καί στούς ἄλλους πού θά ἐπακολουθήσουν, τό κάθε κείμενο εἶναι ἀρκετά ἐκτενές, ὥστε νά ὑπάρχει ἐπιλογή σ’ ἕναν φιλόλογο νά τό διαιρέσει σέ 2 ἤ καί 3 μαθήματα. Ὑπάρχει πλήρης μετάφραση καί συντακτική ἀνάλυση, ὅπως καί ποικίλα γλωσσικά σχόλια λεξιλογίου ἤ γραφῆς πού προκρίνω. Παράλληλα τό κάθε κείμενο εἶναι δομημένο μέ ἐρωτήσεις κατανοῆσης, γραμματικῆς καί συντακτικοῦ, ὥστε νά μπορεῖ νά λειτουργῆσει ὡς κριτήριο προσομοίωσης.

Τέλος, ἐπειδή ὁ τόμος αὐτός ἀφορᾶ τά ἱστορικά κείμενα, ἔχω ἐντάξει ὅλα τά θέματα τῶν πανελλαδικῶν καί τῆς τράπεζας θέματῶν, Β΄ & Γ΄ Λυκείου, ἀπό τό 1999 ὡς σήμερα, προσαρμοσμένα στό παρόν σύστημα, ὥστε νά βοηθοῦνται οἱ συνάδελφοι καί ἀντίστοιχα νά βοηθοῦν τούς μαθητές τους.

Πρόκειται γιά ἕνα βιβλίο – μελέτη, ἕνα πόνημα, τό ὁποῖο παράσκευάστηκε μέσα σέ πολλές νύκτες καί ἡμέρες μέ ἀγάπη καί μέρακι. Ἐλπίζω νά τύχει ἀντίστοιχης ἀποδοχῆς καί ἀγάπης.

Δημήτριος Νάτσης

                                                                                                                                                                                                                                                                                                    4/9/2023

Κριτική ανάγνωση βιβλίου

Μέ τόν Δημήτρη Νάτση συνεργάζομαι ὡς ἐπιβλέπων καθηγητής τῆς διδακτορικῆς του διατριβῆς. Ὁ κύριος Νάτσης ἐργάζεται ἀδιάκοπα γιά τήν ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα καί ἡ ἀγάπη του αὐτή ἀπόδεικνύεται ὄχι μόνον ἀπό τήν συνεχόμενη καί ἀδιάκοπη προσπάθειά του νά βοηθήσει μαθητές καί φιλολόγους μέσω σεμιναρίων καί μαθημάτων ἀλλά καί μέσω συγγραμμάτων.

Ἡ ἐμβάθυνση στίς ἰδιαιτερότητες τῶν κειμένων καί ἡ ἀπόδειξη μέσω ἀντιπαραβολῶν μέ ἀντίστοιχα ἀποσπάσματα ἀποτελοῦν ἀσφαλῶς ἰδιαίτερα στοιχεῖα τῆς πρωτοτυπίας τῶν βιβλίων του. Τό συγκεκριμένο νέο βιβλίο του εἶναι ὁλοκληρωμένο καί μέ διακριτή ταυτότητα, καθώς στηρίζεται σέ ἕναν θεματικό ἄξονα, τούς ἱστόρικούς συγγραφεῖς τῆς ἀττικῆς διαλέκτου. Περιέχει ἐκτενῆ καί δυσπρόσιτα κείμενα, τά ὁποῖα προορίζονται συνήθως γιά τήν Τρίτοβάθμια ἐκπαίδευση. Ὁ κύριος Νάτσης ἐξετάζει τά κείμενα σέ ὅλο τό εὖρος καί βάθος τους, δηλαδή πρωτίστως γλωσσικά καί δομικά ἀλλά καί νοηματικά καί ἱστορικά. Παρέχει πλήρη συντακτική καί μεταφραστική ἀνάλυση γιά τό κάθε κείμενο καί προσαρμόζει ὅλα τά θέματα στά ζητούμενα τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας. Τό συγκεκριμένο βιβλίο προορίζεται νά βοηθήσει φιλολόγους καί μαθητές στήν προσπάθειά τους γιά τήν εἴσοδο στήν Τριτοβάθμια Ἐκπαίδευση.

Σταμάτης Μπουσές Ἀναπληρωτής καθηγητής Τ.Ε.Φ. στό Δ.Π.Θ.